Thanh bên bài viết
Số lượt xem PDF: 6
CHIẾN LƯỢC DINH DƯỠNG ĐƯỜNG TIÊU HOÁ NHẰM TỐI ƯU HOÁ CÂN BẰNG KIỀM-TOAN TRONG ĐIỀU TRỊ ĐÁI THÁO ĐƯỜNG TÝP 2
Nội dung chính của bài viết
Tóm tắt
Bài tổng quan này làm rõ vai trò trạng thái kiềm–toan của khẩu phần trong điều trị đái tháo đường týp 2, nhấn mạnh hai chỉ số thực hành PRAL và NEAP. Toan nhẹ mạn do khẩu phần thiên acid có thể làm giảm tín hiệu insulin, tăng viêm mức thấp, thúc đẩy dị hóa cơ và gây bất lợi cho xương – thận. Dữ liệu thuần tập cho thấy tải acid khẩu phần cao làm tăng nguy cơ mắc mới với quy mô hiệu ứng mức vừa (HR hoặc OR khoảng 1,2–1,6). Các chỉ số trung gian cũng xấu hơn: HOMA-IR tăng, ISI-Matsuda giảm, glucose 120 phút sau OGTT cao hơn. Ở bệnh thận mạn, thử nghiệm cho thấy tăng trái cây – rau hoặc bổ sung bicarbonate làm tăng HCO₃⁻, giảm albumin niệu và làm chậm suy giảm eGFR, củng cố chiến lược “thiên kiềm”. Dựa trên ADA 2024, DNSG/EASD 2023, KDIGO 2024, đề xuất mục tiêu PRAL nội bộ khoảng −5 đến 0 mEq/ngày khi phù hợp; áp dụng mô hình ăn hướng thực vật, chất xơ cao; ưu tiên protein thực vật hoặc cá; hạn chế thịt đỏ, ngũ cốc tinh chế và natri. Trong nuôi ăn qua đường tiêu hóa, dùng công thức chuyên biệt cho đái tháo đường giúp kiểm soát glucose tốt hơn công thức chuẩn. Nước khoáng kiềm bicarbonate có thể cân nhắc bổ trợ, không khuyến cáo dùng thường quy.
Từ khóa
PRAL, NEAP, cân bằng kiềm-toan, dinh dưỡng đường tiêu hóa, DSF, đái tháo đường týp 2.
Chi tiết bài viết
Tài liệu tham khảo
2. Bộ Y tế. Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị đái tháo đường típ 2 (Quyết định 5481/QĐ-BYT ngày 30/12/2020). 2020, Bộ Y tế: Hà Nội, Việt Nam.
3. Remer T and Manz F. Potential renal acid load of foods and its influence on urine pH. J Am Diet Assoc, 1995. 95(7): 791-797.
4. Frassetto LA, Todd KM, Morris RCJ, et al. Estimation of net endogenous noncarbonic acid production in humans from diet potassium and protein contents. Am J Clin Nutr. 1998;68(3): 576-583.
5. Remer T, Dimitriou T, and Manz F. Dietary potential renal acid load and renal net acid excretion in healthy, free-living children and adolescents. Am J Clin Nutr. 2003; 77(5): 1255-1260.
6. Baldini N and Avnet S. The Effects of Systemic and Local Acidosis on Insulin Resistance and Signaling. Int J Mol Sci. 2018. 20(1).
7. Mitch WE, Medina R, Grieber R, et al. Metabolic acidosis stimulates muscle protein degradation by activating the adenosine triphosphate-dependent pathway involving ubiquitin and proteasomes. J Clin Invest. 1994. 93(5): 2127-2133.
8. Goraya N, Simoni J, Jo CH, et al. A comparison of treating metabolic acidosis in CKD stage 4 hypertensive kidney disease with fruits and vegetables or sodium bicarbonate. Clin J Am Soc Nephrol. 2013; 8(3): 371-381.
9. Fagherazzi G, Vilier A, Bonnet F, et al. Dietary acid load and risk of type 2 diabetes: the E3N-EPIC cohort study. Diabetologia. 2014; 57(2): 313-320.
10. Kiefte-de Jong JC, Li Y, Chen M, et al. Diet-dependent acid load and type 2 diabetes: pooled results from three prospective cohort studies. Diabetologia. 2017; 60(2): 270-279.
11. Gaede J, Nielsen T, Madsen ML, et al. Population-based studies of relationships between dietary acidity load, insulin resistance and incident diabetes in Danes. Nutr J. 2018. 17(1): 91.
12. Akter S, Kurotani K, Kashino I, et al. High Dietary Acid Load Score Is Associated with Increased Risk of Type 2 Diabetes in Japanese Men: The Japan Public Health Center-based Prospective Study. J Nutr. 2016. 146(5): 1076-83.
13. Xu H, Jia T, Huang X, et al. Dietary acid load, insulin sensitivity and risk of type 2 diabetes in community-dwelling older men. Diabetologia. 2014; 57(8): 1561-8.
14. Akter S, Eguchi M, Kuwahara K, et al. High dietary acid load is associated with insulin resistance: The Furukawa Nutrition and Health Study. Clin Nutr. 2016; 35(2): 453-459.
15. Dehghan P and Abbasalizad Farhangi M. Dietary acid load, blood pressure, fasting blood sugar and biomarkers of insulin resistance among adults: Findings from an updated systematic review and meta-analysis. Int J Clin Pract. 2020. 74(4): e13471.
16. de Brito-Ashurst I, Varagunam M, Raftery MJ, et al. Bicarbonate supplementation slows progression of CKD and improves nutritional status. J Am Soc Nephrol. 2009. 20(9): 2075-84.
17. Goraya N, Simoni J, Jo C, et al. Dietary acid reduction with fruits and vegetables or bicarbonate attenuates kidney injury in patients with a moderately reduced glomerular filtration rate due to hypertensive nephropathy. Kidney Int. 2012; 81(1): 86-93.
18. Navaneethan SD, Shao J, Buysse J, et al. Effects of Treatment of Metabolic Acidosis in CKD: A Systematic Review and Meta-Analysis. Clin J Am Soc Nephrol. 2019; 14(7): 1011-1020.
19. American Diabetes Association Professional Practice, C., 5. Facilitating Positive Health Behaviors and Well-being to Improve Health Outcomes: Standards of Care in Diabetes-2024. Diabetes Care, 2024. 47(Suppl 1): S77-S110.
20. Diabetes and D. Nutrition Study Group of the European Association for the Study of, Evidence-based European recommendations for the dietary management of diabetes. Diabetologia, 2023. 66(6): 965-985.
21. American Diabetes Association Professional Practice, C., Introduction and Methodology: Standards of Care in Diabetes-2024. Diabetes Care, 2024. 47(Supplement_1): S1-S4.
22. Viện Dinh dưỡng, Bộ Y tế. Nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị cho người Việt Nam. Ban hành kèm theo quyết định số 2615 /QĐ-BYT ngày 16/6/2016 của Bộ trưởng Bộ Y Tế. Nhà xuất bản y học. Hà Nội 2016.
23. Elia M, Ceriello A, Laube H, et al. Enteral nutritional support and use of diabetes-specific formulas for patients with diabetes: a systematic review and meta-analysis. Diabetes Care. 2005;28(9): 2267-2279.
24. Pohl M, Mayr P, Mertl-Roetzer M, et al. Glycaemic control in type II diabetic tube-fed patients with a new enteral formula low in carbohydrates and high in monounsaturated fatty acids: a randomised controlled trial. Eur J Clin Nutr. 2005; 59(11): 1221-1232.
25. Ojo O, Weldon SM, Thompson T. et al. The Effect of Diabetes-Specific Enteral Nutrition Formula on Cardiometabolic Parameters in Patients with Type 2 Diabetes: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomised Controlled Trials. Nutrients. 2019; 11(8): 1905.
26. Sanz-Paris A, Matia-Martin P, Martin-Palmero A, et al. Diabetes-specific formulas high in monounsaturated fatty acids and metabolic outcomes in patients with diabetes or hyperglycaemia. A systematic review and meta-analysis. Clin Nutr. 2020; 39(11): 3273-3282.
27. Via, M.A. and J.I. Mechanick, Inpatient enteral and parenteral [corrected] nutrition for patients with diabetes. Curr Diab Rep. 2011. 11(2): 99-105.
28. Wasserfurth P, Schneider I, Strohle A, et al. Effects of mineral waters on acid-base status in healthy adults: results of a randomized trial. Food Nutr Res. 2019; 63: 3515.
29. Zhang G, Deng T, Deng R, et al. Baseline urine pH is related to effective urine alkalization by short-term alkaline water supplementation: data from a self-controlled study in healthy Chinese volunteers following a systematic review and meta-analysis of literature. Transl Androl Urol. 2022;11(5): 710-719.
30. Mansouri K, Greupner T, E van de Flierdt, et al. Acid-Base Balance in Healthy Adults: Beneficial Effects of Bicarbonate and Sodium-Rich Mineral Water in a Randomized Controlled Trial: The BicarboWater Study. J Nutr Metab. 2024; 2024: 3905500.